Ұлттарды ынтымаққа ұйытқан ұйым

Биыл – бірлік пен келісімнің теңдессіз моделі саналатын Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) құрылғанына 25 жыл. Осы атаулы датаға орай, ҚР Тұңғыш Президенті – Ел­ба­сы, ҚХА Төр­ағасы Нұрсұл­тан Назарбаевтың қатысуымен «Бір шақырақ астында – биік мақсаттарға» атауымен ҚХА кеңесінің отырысы өтті. Кеңес жұмысына Мемлекет басшы­сы Қасым-Жомарт Тоқаев, орталық мемлекеттік атқарушы органдардың басшылары, ҚР Парламентінің депутаттары, Нұр-Сұлтан, Алматы, Шымкент қалалары мен облыс әкімдері, ҚХА төрағалары, этномәдени бірлестіктер мен Ассам­блея құрылымдарының өкілдері, қоғам қайраткерлері қатысты.Н.Назарбаев кіріспе сөзін қазақстандықтарды Қазақстан хал­қы Ассам­блеясының 25 жыл­дық мерейтойымен құттық­таумен бастады.

            – Мерейтойлық меже өткенге көз жүгіртіп, атқа­рылған жұмыс­ты қорытын­дылауға себеп болып отыр. Ассам­блеяның қандай қиын уақытта құрылғанын бәріміз білеміз. КСРО-ның ыдырауы, Тәуелсіз мемлекеттер достастығының қалыптасуы, тарихи шиеленіс, ертеңгі өмірге деген сенімсіздік заманында іргесін қала­ды. Бірақ біз дәл сол кезде-ақ өзіміз үшін ұлтаралық тату­лықтың біздің басты бай­лы­­ғымыз болуы керегін түсін­дік. Сон­дықтан 1992 жылы 14 жел­тоқсанда өткен Қазақстан халықтарының форумында жұр­ты­мыздың келісімі мен бірлігі болуға негізделген Ассамблея құру жөнінде бастама көтердім. Ал 1995 жылы 1 наурызда Қазақ­стан халқы Ассамблеясын құру туралы Жарлыққа қол қойдым, – деді Елбасы.

            Оның айтуынша, ҚХА нәтижелі консуль­тациялық кеңес беруші құ­ры­лымнан өзінің Парламенттік өкілі бар жалпыхалықтық инс­ти­тутқа айналды. «Ол аза­мат­тық қоғамның әмбебап құ­ры­лы­мының барлық үздік сипаттамасына ие болып, достық, бейбітшілік, тыныштық пен се­нім Қазақстанның қоғамдық өмі­рінің ажырамас бөлігіне айналуы үшін маңызды үлес қосты. Тәуел­сіздігіміздің дамуы мен ұлт­тың қалыптасуы жолында дәл осы­лар негізгі алғышарт болды. Бар­лы­ғымыз да бұл жетістікке ең ал­­дымен түгел халықтың, аза­мат­тары­мыздың арқасында  жетке­німізді жақсы түсінеміз»,- деген еді Елбасы.

            Ассамблея төрағасы этносаралық, кон­фессияаралық келісімге нұқсан келті­ретін кез келген әрекеттің Конс­титуцияға қайшы екенін нақтылайтын заң қабылданғанын атап өтті.

            – Сол заң аясында біз барлық азаматы­мыздың құқығын қорғаймыз. Бұл реттегі Қазақстан саясаты барлық халықаралық стандарттарға жауап береді. БҰҰ, ЕҚЫҰ сияқты ұйымдар Қазақстан қалып­тас­тырған этносаралық қарым-қатынас моделін, ұлттар бір­лігін нығайтуға бағытталған күш-жігері­мізді жоғары бағалап келеді, біз қалыптастыр­ған жүйені өзге елдерге үлгі етеді. Біз «Рухани жаңғыру» деп аталатын қоғамдық сананы жаңғырту бағдарламасын қолға алдық. Оның мақсаты – жаңа жағдайда халқымыздың санасын, ойлау жүйесін, өмірін өзгерту. Мұны терең түсіну қажет. Біз, яғни аға буын, орта буын Кеңес өкіметі жағдайында басқа идеологияда өмір сүрдік. Бөлек психологиялық бағытта тәрбиелендік. Қазір өмір өзгерді. Қатарымызға тәуелсіз елде дүниеге келген жаңа буын қосылды. Сол үшін бәрін қайта қарап, заман талабына сай болуымыз шарт. Сананы, ойлауды, болашаққа деген көзқарасты өзгерту керек, – деді Тұңғыш Президент.

 

Тіл – татулық тұғыры

            Ынтымақты елдің бірлігін бекемдей түсетін тағы бір фактор бар, ол – тіл. Тілдің біріктіруші күш екеніне де Елбасы ерекше тоқталды.

            –Еліміздегі барлық этнос өкілі мемлекеттік тілдің маңызын қолдады. Тәуелсіздік жариялаған 1991 жылы халықтың тек 37 пайызы ғана мемлекеттік тілді білетін. Қазір жағдай мүлде басқа. Бүгінде азаматтарымыздың үштен екісі мемлекеттік тілде еркін сөйлейді. Кезінде ЖОО студенттерінің 27 пайызы қазақ бөлімінде оқыса, қазір көрсеткіш 83 пайызға жетті. Бұрын қазақ тілінде сөйлейтін өзге ұлт өкілін табу қиын-ды. Енді өзге ұлт өкілінің қазақша сөйлеуі – қалыпты дүние. Мемлекеттік тіл жалпы мойындалған азаматтық маркерге айналды. Бұл тек мемлекетті құраушы ұлттың тіліне деген құрмет қана емес. Тіл – біріктіруші күш. Мысалы, Америкада мыңдаған ұлт өкілі тұрады, ал оларды америкалық ететін – ағылшын тілі. Әрине, біздің жағдай басқа. Бірақ мемлекеттік тіл арқылы барлық азаматымызға мемлекеттік басқарудың бүкіл органдарында жұмыс істеуге, тіпті Президент болып сайлануға да мүмкіндік беру керек. Мақсат үлкен. Адам тілді жақсы білген сайын мәдениеттірек бола түседі. Меніңше, көпшілік мұны ортақ мақсаттар үшін жасап отырғанымызды түсінеді. Сол себепті түрлі этностың ата-аналары балаларын қазақ балабақшаларына, мектептерге және жоғары оқу орындарына бере бастағаны қуантады. Мұны қолдау қажет, – деді Н.Назарбаев.

            Сонымен қатар, қазақ тілін әлем елдеріне таныту бойынша жүргізілген шаралар туралы сө етті. Оның айтуынша, елде 5 644 ұйым балаларды қазақ тілінде оқытады. 3 800 қазақ мек­тебі жұмыс істейді. «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында қазақ әдебиеті мен мәдениетін әлемге әйгілеу мақсатында қазақ қаламгерлерінің туындылары БҰҰ-ның 6 тіліне аударылды. Жаһанда үздік деп танылған салалық әдебиеттер де қазақ тіліне тәржімаланды. «Заманауи қазақ поэзиясының антологиясы» жинағының таныстырылымы әлемнің мәдени астаналарында өткізілгені де зор мәртебе.

 

Бірегейлігіміз – ерек ұлттық кодымыз

            Елбасы Қазақстан халқы Ассам­блеясы өкіл­дерінің еліміздегі қиын-қыстау кезеңдерде жұмыла жүріп атқар­ған жұмысына да тоқталып өтті.

            – Арыс пен Мақтаарал аудандарын­дағы тө­тен­ше жағдайларды айтпасақ болмас. Екеуінде де азаматтарымыз баспанасыз қалған еді. Қазақ­стан халқы бірігіп, ауылды жаңадан тұрғыз­ды десек те болады. Бұл алғашқы жағдай емес. Алма­ты облысындағы су тасқыны мен жер сілкінуінен кейін де халқымыз бір жағадан бас шығарып, бірге күресті. Коронавирустық инфекция эпидемиясы кезінде де Қазақстан халқы Ассамблеясы аз қамтылған отбасыларға, медицина қызметкерлеріне, мектеп оқушылары мен олардың отбасыларына жәрдемдесті. Осылайша, азаматтарымыз қиын-қыстау кезеңде жалғыз қалмайтынын, бірлесіп көмектесетін халықтың барын түсінді. Әр азаматтың артында жауапкершілігі мол мемлекет бар. Ассамблея да бұл мәселеде алғы шепте. Жоғарыда айтылғанның барлығы біздің бірегейлігімізді білдіреді. Ал ол – біздің ерек ұлттық кодымыз, – деді.

            Елбасы Үкімет тарапынан елдің тұрақ­ты эконо­микалық дамуына, азамат­тардың әлеуметтік жағ­дайын және жалпы елдің әл-ауқатын арттыруға бағытталған дағдарысқа қарсы шаралар қабыл­данғанын атап өтті.

            – Кәсіпкерлікті қолдау және эко­номикалық дамудың елімізде қа­был­данған мемлекеттік бағдар­ламалары бізге миллиондаған қазақстандықты тұрақты табыспен қамтамасыз етуге мүмкін­дік берді. Бүгінде Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Жаңа жағ­дайдағы Қазақстан: іс-қи­мыл кезеңі» Жолдауын іске асыру бойынша жұмыс жүргізіліп жатыр. Бұл Жолдау ел өмірі­нің бар­лық саласындағы реформалардың ауқым­ды бағ­дарламасы іспеттес, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

 

Қазақ халқының тарихи рөлі зор

            Мұның сыртында, Нұрсұлтан Назарбаев елдегі ұлтаралық ынтымақтастықты нығайту үшін қазақ халқының артып келе жатқан тарихи рөлі мен жауапкершілігіне тоқталып өтті.

– Қазақ халқы мемлекет құрушы ұлт деп нық сеніммен айта аламыз. Хал­қы­мыздың басым бөлігі – қазақ. Соны­мен бірге өзімізді, ұлттық намысымыз бен қадір-қасиетімізді және тілімізді құрметтей отырып, еліміздің дамуына үлесін қосып жатқан басқа да отандастарымызға құрметпен қарауы­мыз керек. Қазақстанның және оның бар­лық азаматтарының мықты және тар­тым­ды болашағының бейнесін тек бірле­се қалыптастыруға болады, – деді Қазақ­стан халқы Ассамблеясының Төрағасы.

            Сондай-ақ Елбасы барлық этнос өкілдерін ел өміріне белсене атсалысуға шақырды.

            – Халықтың үштен бірі – түрлі этнос өкілдері. Қазақстанның жетістіктеріне қосқан олардың үлесі баршаға аян және біз осы әлеуетті одан әрі арттыруға тиіс­піз. Әсіресе бұл этностық топтар бір аумақ­та шоғырланған жерлерге қатысты. Бір жағынан онда осы этностардың дәс­­­түрін, тілі мен мәдениетін сақтау және дамыту үшін тиісті жағдай жасал­ған. Ал екінші жағынан осы негізде біз мә­дени, лингвистикалық және әлеумет­тік-эконо­микалық тұрғыдан ашық, оқшау­лан­баған қоғамдастықтарға қолдау көрсетуіміз керек, – деді Нұрсұлтан Назарбаев.

            Елбасының сөзінен кейін Қазақ­стан халқы Ассамблеясының өкілдері сөз алды. Бейнебайланыс арқылы респуб­ликамыздың түкпір-түкпірінен қосылып отырған азаматтар өз отбасы тарихы мен туған елге деген сүйіспеншілігін жеткізді. Әрқайсысы жалынды сөздер айтып, өз ұсыныс-пікірлерін білдірді. Мәселен, Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ-дің халықаралық қатынастар факультетінің студенті Юлия Лагуткина тіл мәселесін мемлекетке жүктеп қоймай, барлық азаматты атсалысуға шақырып, келер жылды «Қазақ тілін үйретуші еріктілер жылы» деп жариялауды ұсынды. Ал Тараз қаласындағы №34 орта мектеп директоры Динара Нұрғалиева елде өзі сияқты бойында 7-8 этностың қаны бар азаматтардың көп екенін алға тарта келіп, осындай жандардың төлқұжатына «қазақ» деп жазатын уақыт келгенін айтты.

            Ал жиын соңында Нұрсұлтан Әбішұлы еліміздің бағындырған белестеріне шолу жасап, алдымызда асқаралы міндеттер тұрғанын айтты.

            – Келесі жылы тәуелсіздігіміздің 30 жылдық мерейтойын атап өтеміз. Біз осы қысқа мерзімде заманауи, бейбітсүйгіш, жауапты мемлекет құрып, бабаларымыз ғасырлар бойы аңсаған егемен ел болу арманын орындадық. Осы кезеңдерде жұртшылық маған се­нім артып, мемлекет басқару мәртебе­сін бергеніне тағдырыма, еліме ризамын. Қиын-қыстау кезеңде ел мені­мен, мен елмен бірге болып, 100 жылға тати­тын жағдайлардан өтіп шықтық. Менің саясатыма, идеяларым мен бастама­ларыма әрдайым қолдау білдіріп отыр­ған Қазақстан халқы Ассамблеясы­на шексіз алғысымды айтамын. Бүгін­гі таңда бірлік, патриотизм, татулық, жасампаздық идеялары елімізде тұра­тын барлық этнос өкілдерін біріктіргенін көріп қуанамын. Жұмыс әлі де көп. Өмір қиындап жатқанын көріп отырмыз. Еліміздің ортақ мүддесі үшін бірігіп жұмыс істеуді жалғастыру керек, – деді Елбасы.

            Отырыс соңында Ассамблея Кеңесі ҚХА-ның барлық мүшесі мен ел азаматтарын бейбітшілік пен келісімді нығайту жолындағы Елбасының стратегиялық сабақтастық бағытын қолдауға шақыратын Үндеу қабылдады.