Тарихтың тауқыметті тарауы

Екі миллионға жуық қазақты қырып, кейбірін туған топырағынан ажыратқан ашаршылықтың өткеніне биыл 85 жыл толды. Сол ауыр кезеңдерде Қазақстанда 103 мыңнан астам адам қуғын-сүргін көріпті, 25 мыңнан астам кісі ату жазасына кесілді. Соның ішінде Қостанай облысынан 4 мың адам саяси қуғын-сүргін құрбанына айналған. Әдеткідей, қазақ тарихындағы қаралы жылдарды Қостанай қауымы да күрсініспен еске түсірді. Жеңіс саябағына барып, дәстүрлі митинг аясына жиналды.

 

Өткен ғасырдағы қуғын-сүргін мен ашаршылық талай дәуірден бері қапысыз қалыптасқан елдің шаруашылығын шайқап, тіршілік қалыбын бұзды. Тыныш жатқан қарапайым қазақ түтіні, ұлт зиялылары: ғалымдар, мәдениет және саясат саласының қайраткерлері жазықсыз жапа шекті. Бұл туралы облыс әкімі Архимед Мұхамбетов те айтты.

–  Халқымыздың басында қасіретті кезеңдер аз болған жоқ. Сол жылдардағы қанды оқиға жаңғырығы мәңгілікке ел жадында. Осыдан 80 жыл бұрын талай марқасқаларымыз саяси қуғын-сүргін құрбандары болып кете барды. Кейін Елбасы жарлығымен олардың бәрі ақталды. «Қарлаг» пен «Алжирдің» орнына музей ашылды. Осы қанқұйлы жылдардың оқиғасын, оның жазықсыз құрбаны болған жандардың есімдерін мәңгі ұмытпаймыз. Ғылымда «тарихпен тәрбиелеу» деген қағида бар. Мұны жас ұрпаққа ұғындыруымыз керек, – деді Архимед Бегежанұлы.

 

Корей ұлтының өкілі, белгілі ақын Федор Мин жер аударылған отбасының жағдайын өлеңмен жеткізді. Бесінші ұрпағы Қазақстанда тұрып жатқан түрік отбасының өткен ғасырдағы өткергендерін Расим Әбілев те әңгімелеп берді. 1944 жылдың қарашасында Грузиядан Қазақстанға қоныс аударылған кезде Расимнің әжесі 12 жаста болыпты. Жолда бір айдан астам уақыт кідіріп, пана іздеп, Түлкібасқа келген.

 

Ал білім беру ісінің үздігі Мырзабек Кәдірұлының пайымынша, кеңестік тоталитарлық қоғам ұлт мүддесін аяққа басу, ұлт рухын әлсірету мақсатында саясат жүргізіп, бір ғана кеңес халқын қалыптастыру ісін қарқынды қолға алды.

– Мен сол «отыз жетінің» наурыз айында тудым. Әкем Кәдір сол жылдың бесінші маусымында тұтқындалып, «халық жауы» атанды. Ол аудандық қаржы бөлімінде қызмет істейтін. Жұмыс барысында берілген тапсырмаларды орындамай, өздігімен қаржылық шешім қабылдағаны үшін кінәлі болыпты. Сол уақыттағы «үштіктің» шешімі бойынша әкем «тыңшы» деп танылды. Бар машақатты анам көрді. Мені әкемнің туыстары Әбілқайыр мен Жәмилә тәрбиеледі. 14 жасқа толған соң комсомол қатарына кіруің керек. Ал мен «халық жауының» баласы ретінде құрамнан шеттетілдім, – деп еске алды ол.

Саяси қуғын-сүргін мен ашаршылық құрбандарын еске алу күніне орай гүл шоқтарын қою рәсімі өтті.

 

Қасқырбай ҚОЙШЫМАНОВ

Суреттерді түсірген Бағдат Ахметбеков