Елбасымен кездескен коллекционер

Бізді дүкен иесі Анатолий Смирнов деген кісі жылы шыраймен қарсы алды. Дүкенде ағаштан істелінген бұйымдар сатылады екен. Тұрмысқа қажетті ас үй шкафтары мен үстелдер, керуеттер мен басқа да жиһаздар көздің жауын алады. Үй деп отырғанымыз – кеңсе болып шықты. Біздің не мақсатпен келгенімізді білген ол, кеңсе ішін аралатып, өзінің коллекционер екенін айтты.

– Мен ешқашан коммунист болған емеспін. Кеңестік дәуірдің өзінде де. Мен тек коллекционермін. Ешкімге керек емес дүниелерді жинаймын. Бұдан 5 жыл бұрын қоқыста жатқан Лениннің ескерткішін көрдім. Сосын оны көтеріп үйге әкеліп, аулама қойдым. Кейіннен бір мектептің ауласынан шығарып тасталған Лениннің тағы бір ескерткішін алып келдім. Енді бірде аудан сыртындағы қоқыс төгетін жерде Ленин ескерткіші жатыр дегенді естіп барсам, ол ескерткіш тастан жасалған зілдей ауыр екен. Кран және ескерткішті тиеп әкелетін жүк машинасын жалдадым. Жұрт менің мұныма «осылардың не керегі бар» деп күлді. Бірақ менің оларда шаруам болған жоқ. Ескерткіштерді жинау – ертеден хоббиім болатын, – деді ол .

Дүкен іші кішігірім мұражай екен. Дүкен деуге ауызым бармайды. Лениннің портреттері, түрлі кішігірім сый кәделер, медальдар, ордендер сап түзеген. Мысалы: Ленин, Жауынгерлік Қызыл Ту, Қызыл Жұлдыз, «Құрмет Белгісі» , Еңбек Қызыл Ту және басқа да ордендер мен мұндалап тұр. Социалистік Еңбек Ері атағының Алтын жұлдызы мен көптеген значоктар да осында.

– Сіз көріп тұрған «Құрмет Белгісі» орденінің көшірмесін маған Ресейде тұратын досым арнайы жасатып, сыйға тартты. Себебі менің жинаған ордендерімнің арасында КСРО кезіндегі осы орден ғана жоқ еді. Ал, қалғандары шын ордендер мен медальдар. Біразы өз әкемдікі, – деді Анатолий Александрович.

Сұрастыра келсек, әкесі Александр Смирнов слесарь болған кісі екен. Алған атақ, дәрежелері де жоғары. Әкесінің портретінің тұсында тың игеру кезінде шығарылған энциклопедияның беті айқара ашылып тұр. Ашылған бетте Дінмұхамед Қонаевты қаумалаған тың игерушілердің қырман басында тұрған суреті бейнеленген. Әлгі суреттегілердің арасынан жерлесіміз Социалистік Еңбек Ері Вера Сидорова мен Жұмабек Тәшеновты бірден таныдым. Әсіресе, Жұмабек атамыздың бейнесі көзіме оттай басылды. Туғанына биыл 100 жыл толатын оның ерлігі туралы бүгінде көп айтылады. Сол кездегі бет қаратпайтын алып елдің адуынды басшысы Н. С. Хрущев Қазақстан Компартиясы ОК-нің бюро мүшелерін Мәскеуге шақырып, Қазақстанның солтүстігіндегі бес облысты Ресейге қосу туралы мәселені талқыға салады. Д.Қонаевтан бастап бәрі үнсіз келіседі. Сол бас қосуда Ж.Тәшенов болмайды. Н. Хрущев оны жақсы көреді екен. «Жұмабек мені қолдайды» деп ойлаған ол арада бірер күн өткенде оған өзінің ұсынысын айтады. Сонда Ж.Тәшенов: “Я родом из Акмолинска. Двенадцать лет работал в Северо-Казахстанской области. Мои родители и их родители, да и все наши предки покоятся на этой земле. И вы теперь хотите эту землю передать России? Вдумайтесь, товарищи, какой казах с этим согласится?.. Я, например, категорически против постановки данного вопроса!..” – деп жауап береді. Мұны күтпеген Н.Хрущев айғайға басып, «Мен сені құртамын, мәселені сенсіз де шешеміз», – дейді. Ал Жұмабек атамыз болса: «Егер жер мәселесі қалай болса солай, кез келген кезде шешілетін болса, онда КСРО Конституциясының «Жер – әр республиканың ешкім қол сұғуға тиісті емес, жеке меншік иелігі» деген бабын өзгерту керек. Егер бұл ереже өзгеріске ұшыраған жағдайда, біз халықаралық құқық қорғау ұйымына шағымданамыз!», – дейді сабырлы қалпында.

Н. Хрущев сасқанынан не айтарын білмей тұрып қалады. Жұмабек Ахметұлы осылайша туған Қазақстанының солтүстік облыстарын Ресей құрамына өтіп кетуден сақтап қалады.

Ардақты атамыздың суретіне ризалықпен қарап тұрғанымда Анатолий Смирнов: «Көрдіңіз бе, Сіздің де бабаларыңызға жаныңыздың ашитынын сезіп тұрмын. Сіздер оны ұмытпайсыздар. Егер сіз Ресейде тұрдыңыз делік. Абайдың басы қоқыста жатса, жаныңыз ауырмай ма? Әрине, сонда сіз де атаңыздың ескерткішін міндетті түрде көтеріп, үйіңізге әкелер едіңіз»,- деді.

– Әрине, солай істеймін ғой , бірақ Абай ұлы ақын емес пе?! – дедім.

Ол ойланып қалды. Сосын «Бұл айтуың орынды. Ұлы ақындар барлық ұлттарға ортақ болады. Мысалы, Қостанайда Пушкин мен Толстойдың, Лермонтов пен Гогольдің атындағы көшелер бар. Сол сияқты Ресейде де Абай мен Жамбылдың ескерткіштері бар» деді де, өзінің жұмыс бөлмесіне бастады. Мұндағы жарға ілінген значоктарды тіпті де санап болмайсыз.

– Бұлардың бәрін қайдан алдыңыз, қалай жинадыңыз?- дестік біз.

– Лениннің ескерткіштерін қалай жинағанымды жаңа айттым ғой. Осыны естіген достарым Ленинге қатысты қараусыз қалған дүниелері болса маған жіберетін болды. Ауыл адамдары жақсы іс бастағанымды түсініп, значоктары мен суреттерін әкеле бастады. Әрбір значокқа 100 теңгеден бердім. Тіпті керемет суреттерді де осы халықтың арқасында жинадым. Мысалы Лениннің бюст-ескерткішін – 10 000 теңгеге сатқандар бар. Тұрғындар келіп, Лениннің ескерткішін я болмаса картинасын 10 000 долларға бағалап жатса да, мен алуға бармын, – дейді ол.

Иә, тарих таңбалары ықылым заманнан бері сақталып келеді. Оны халқымыз жақсы біледі. Сондай таңбалар Анатолий Смирновтің үйінде де бар екен. Оның шаңырағынан кеңестік дәуірдегі түрлі кітаптарды да, ескерткіштерді де көресіз. Бұл үшін ол кісіні әсте кінәлауға болмайды. Қайта рахмет айтқан жөн болар. Оның бұл ісі бүгінгі біздерге де үлгі іспетті. Уақыт өзі тудырған ескерткіштерді жоюдан, кітаптарды өртеуден не пайда бар? Олардың ешқандай кінәсі жоқ қой. Бұл ретте кеңестік дәуірдегі ескерткіштерді бір көрнекті жерге орналастырған Астана қаласының бастамасы жақсы үлгі емес пе? Мүмкін, Анатолий Александрович өз ауданында немесе облыс орталығында осындай орын болса, жинаған ескерткіштері мен басқа жәдігерлерін үйіне жинамай, сонда тапсырмас па еді?

Биылғы жыл – еліміз бойынша Қазақстан халқы Ассамблеясының жылы деп салтанатты түрде жарияланды. Еліміздегі жүздеген ұлт өкілдері бір шаңырақ астында тату-тәтті өмір сүріп жатыр. Бұған казіргі ТМД мемлекеттері де, көптеген шетелдер де қызығушылық танытуда. Шынында да, Қазақстанда да ұлттардың достығы табиғи түрде орныққан. Ол бірнеше ғасырдан бері тамыр жайған. Елбасымыз осы достықты мәңгілік етуді алға қойды. Бұл мұратты қазақтармен қатар басқа ұлттар да темірқазық етуде. Анатолий Александрович сондай жандардың бірі. Ол Тәуелсіздігіміздің алғашқы жылдарында Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевпен кездесіп әңгімелескен. Президентіміздің жүргізіп отырған саясатын толық қолдайды.

– Нұрсұлтан Әбішұлы – ұлы интернационалист, ол Қазақстандағы барлық ұлттарды бірдей жақсы көреді, бәрін де құрметтейді. Олардың тілдерін де, салт-дәстүрлерін де, әдет-ғұрыптарын да, ән-жырын да, ұлттық мәдениеттерін де бағалай біледі. Мұның мысалы – ол кісінің бастамасымен осыдан 20 жыл бұрын Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылуы. Ассамблея бізге көп нәрсе берді. Біз Ассамблеяның арқасында жоғарыда айтқан құндылықтарымызды сақтайтынымызға сендік. Сондықтан да, біздер Қазақстанда тұрғанымызды мақтаныш етеміз. Ол – біздің туған жеріміз, туған еліміз! – дейді Анатолий Александрович.

Ақнұр

МҰСАБАЕВА

СУРЕТТЕРДЕ: коллекционер Анатолий Смирнов Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаевпен дидарласқан бір сәт және ол жинаған коллекциялар.

Суреттерді түсірген Айбек ЖҮЗБАЙ.