Сағыныш немесе қалта телефоны
Купеге кіргеннен-ақ, қалта телефоным үсті-үстіне қоңыраулатып, дамыл бермеді. Мен сөйлесіп бол-ғанда пойыз қозғалды. Манадан бері жас шамасы алпыс бестен асқан, сопақ бет, жар қабақты, ақ маңдайының әжімі жіңішке, бірақ өзіне жарасымды апай ләм-мим деместен терезеге қараған күйі өзімен-өзі отыр-ған. Кенет:
– Осы телефонсыз қалай өмір сүріп келгенсіңдер? Мұнда кісі бар-ау, амандасып алайыншы демейсіңдер, амансың ба, інім, – дегенде, мен сасып, аяқ астынан не дерімді білмей тұрып қалсам да, кешірім сұраған кейіп таныттым. Шынымды айтсам, танымайтын-білмейтін кісіні сөге сөйлеген мына бейтаныс апайға ашулансам керек-ті. Бірақ дауысы тарғылдан шығып, әр сөзді айтқан сайын әр жағынан бір зіл, қасірет сезілердей күйдегі апайдың соңғы "інім" деп өзімсіне жылыұшырай айтқаны жуып-шайып жіберді. Мен де, ашыла жөн-жобамды айттым. Байқаймын, арамызда бір әңгіме айтуға ортақ бір көңіл-күй пайда болғандай секілді.
– Қостанайларыңда бір-ақ түнеп кетіп бара жатырмын, мен бейбақ. Е, е, несіне айтасың, інім-ау, ауылға барамын, ауылға.. оңтүстікке, Шымкенттен ары екі жүз шақырым, – деп терезе жаққа бір қарап алды да: – Осы отырғанда көкірегім қарс айырылып келеді, шырағым, – деді, бір уақытта апамыз әлгі зілді даусы дірілдей,– Жалғызым – Жалғасым мен немерем Серікті екі жылдан асты, көрген жоқпын. Өлердей сағындым. Үш мыңдай шақырым жерден сарғайып келгенде, сағынышымды баса алмай барамын. Бес жасар немерем де тосырқап, тіпті жолайтын түрі жоқ. Балам да бүртүрлі, тұйықталып кеткен бе, мен сұрамасам өздігінен сөйлемейтін болыпты. Сағынған шығар, елдің, ауыл-үйдің аман-саулығын сұрай ма деп, емексіп ем, тіс жармады. Шыдай алмай "Жарығым-ау, ауылдағы бірге оқыған, "Шеңгелдінің" шаңының бұрқыратқан сирақтастарың қалай демейсің ғой, сағынбайсың ба?" десем, балам кекесін күлкімен: "Апа, кім, кімге керек, қазір мен мұнда, олар онда, әркім өз шаруасымен жүр. Менің сұрағанымнан, олардың сәлемінен не пайда? Керек болып жатса, телефонмен тауып аламыз. Несіне сағынам, бала емеспін ғой" де-еп тұр! Ол-ол ма, сол сәтте осы әңгімемізді тыңдап отырған келінім не деді дейсің ғой: "Апа-ау, туу, ит арқасы қияннан жаныңызды қинап, бекер-ақ келгенсіз. Амандықты айтып, Жалғасик телефон соға салады, біліп отыр емеспіз бе.. Зря, зря.. пенсияңызды құртып. Онан да Серик ботақаныңызға салып жіберсеңіз, тәттілеріне, единицасына төлер еді"– деді, еркелей, қалжыңдап айтты ма десем, жоқ, шыны, беті бүлк етпейді. Осы аз болғандай, балам: "Апа, біз "Сосновый борға" жолдама сатып алып қойып едік. Ертең баруымыз керек. Сізге үйде жалғыз қалдыруға, нельзя. Мүмкін ауылға қайтарсыз " дегенде, өзімді-өзім әрең ұстап, қаным басыма тепсе де, сыр бермеуге тырыстым. Өзегімді жарып шыққан тұла бойы тұңғышым, қабағанға қаптырмай, тебегенге тептірмей өсірген бауыр етімнің көңіліне тимедім. Тосынсый болсын деп сонау ит өлген жерден айтпай келіп, кеудемді кемерлеген сағынышымды, мауқымды басам ба деген ойым әдіре қалды. Сағынышымды бір ащы өксік пе, әйтеуір бірдеңе басып, жүрегім сыздап келеді. Інім-ау, осы барғанда, ауылға үйге бірден бармай, қыр басындағы шалымның моласына барамын. Жалғасыма, немереме деген алапат сағынышымды қара шалыма айтып ағылда-тегіл ақтармасам, кеудемді көтеріп тірі жүре алмаспын. Мен бейбақ, сорлының сағыныш мұңын шағар басқа кімім бар, енді?! – деді. Не дейін…
Қартайып, шау тарта бастамаса, қимасынан айырлып, қай-ғысы қабырғасына батпаса, сағыныш дегеннен бүгінгі пендеңіз, жас-жасамыс мақұрым ба деп қалдым..
Бір атадан, бір әкеден тарағандардың балалары бірін-бірі танымайтын болды. Танымайтыны, қарым-қатынастан ада, бармайды, келмейді, көрмейді. Көрмеген соң, бауыр баспаған соң, қайтіп сағынсын. ( (Бауыр дейтін бауыр да қалмай барады)
Бұрынғылар сағынғанда хат жазушы еді. Қазір хат – архетип. Қазір – смс.
Бұрындары арнайы қыдырып келіп, сағыныш мауқын басушы еді. Қазір ісің түспесе, бірге туғандарымыздың өзі бір-біріміздің есігімізді ашпайтын болдық. Өйткені, қалта телефоны бар.. Қалта телефоны демекші, таяуда бір тойда мәз-мейрамда дуылдап отырған бір танысымның қалта телефоны шырылдап, әлдекім тура салған жерден әкесінің өлгенін естіртті. Қан қысымы басына шапты. Сол қаралы хабарды жеткізген телефонмен әйелі жедел жәрдем шақырып, жанын алып қалды.
Анабір жылы әкемнің інісі қайтыс болғанда, дер кезінде бара алмағанда, кейін сол үйдегі жеңгем (бүгінде марқұм) "тым болмаса телефонмен көңіл айтсаң, қайтеді" деп өкпесін айтып еді. Енді қазір өкпелейтін кісілер де қалмай барады…
Жанұзақ Аязбеков
