Жыл қорытындысы: әлеуметтік салада атқарылған жұмыстар

2022 жыл Қазақстан үшін табысты болды. Ел саяси даму мен экономикалық өзгерістердің жаңа кезеңіне қадам басты. Білім беру, денсаулық сақтау және басқа да салаларды дамыту, жаңа мектептер, ауруханалар, мәдени және басқа да әлеуметтік нысандар ашу, табыс пен әлеуметтік төлемдердің артуы кез келген мемлекеттік басқару тиімділігін байқататын көрсеткіштер саналады. Қазақстанда бұл бағыттар Үкімет бақылауында ұсталып келеді. Оған статистикалық мәліметтер айғақ бола алады. Primeminister.kz сайтының редкциясы осы жылы әлеуметтік салада атқарылған жұмыстар қорытындысын шығарды. 

 

Білім беру саласы

Сараптаманы ең әуелгі кезекте қазақстандық ата-аналарды толғантатын білім саласынан бастайық. Республикада жыл басынан бері 37,7 орындық 453 балабақша ашылған. 3-6 жас аралығындағы балаларды қамту деңгейі 98,4%-ға жетті. 10 желтоқсандағы дерек бойынша, елде 106 мың орындық 201 жаңа мектеп пайдалануға берілген. 

Биыл Президент тапсырмасымен "Жайлы мектеп" ұлттық жобасы қабылданды. Оның аясында 2025 жылға дейін 842 мың орындық жаңа форматтағы 400 мектеп салу жоспарда бар. Олар қажетті оқу жабдықтарымен, пәндік кабинеттермен, компьютерлік сыныптармен, зертханалармен және шеберханалармен, бейнебақылау және дыбыстық хабарлау жүйелерімен, балаларға арналған жеке шкафтармен және т. б. толық жабдықталатын болады. 

Мұндай мектептер бірыңғай стандарт бойынша салынатын болады. Оларда ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларға арналған жағдайлар көзделеді.

Ұлттық жоба есебінен оқушы орындарының жетіспеушілігін жою, апатты және үш ауысымды мектептерді жою жоспарлануда. Сонымен қатар, мұғалімдерді даярлау және біліктілігін арттыру жұмыстары жалғасады. Жалпы 2026 жылға қарай 100 мыңға жуық маман шығарылады деп болжанып отыр

 

Денсаулық сақтау саласы

Азаматтар үшін денсаулық сақтау да маңызды сала болып саналады. Биыл 87 жаңа алғашқы медициналық-санитарлық көмек нысаны ашылды, оның ішінде 4 емхана, 5 алғашқы медициналық-санитарлық көмек орталығы, 24 дәрігерлік амбулатория, 11 фельдшерлік-акушерлік пункт және 43 медициналық пункт бар. Бұл нысандардың көп бөлігі ауылдық жерлерде ашылды.

Сонымен қатар, ауыл тұрғындары үшін профилактикалық тексерулер енгізілді, 49 тұқым қуалайтын ауруға жаңа туған нәрестелерді скринингтен өткізу бойынша пилоттық жоба іске қосылды, балалар тұрғындарын кәсіби тексеру пакеттері кеңейтілді және "Жәрдем" және "Саламатты Қазақстан" медициналық пойыздарының жұмысы қайта жанданды, олар 147 станцияға барып, шалғайдағы елді мекендердің 77 мыңнан астам тұрғынына медициналық көмек көрсетті.

Жалпы, еліміз бойынша жедел жәрдем қызметі 4 млн-ға жуық шақыртуға қызмет көрсетті, медициналық авиация 1 мыңнан астам ұшуды жүзеге асырды, стационарларда 1,5 млн-ға жуық науқас емделді, 350 мыңнан астам операция жүргізілді және 200 мыңға жуық босану қабылданды.

 

Сонымен қатар, мемлекет есебінен 18 мыңнан астам күрделі медициналық қызмет (80 түрі) және 1 млн-нан астам қымбат медициналық қызмет көрсетілді. Гамма-пышақ және ядролық медицина орталығында 300-ден астам жоғары технологиялық операциялар жүргізілді, 400-ге жуық пациент емделді. Нәтижесінде халықтың жалпы өлімі өткен жылмен салыстырғанда 28% – ға, ана өлімі-3,5 есе төмендеді. Бұл ретте қан айналымы жүйесі ауруларынан болатын өлім – жітім көрсеткіштерінің шамамен 32% – ға, қатерлі ісіктен – 9% – ға, жарақаттан-4% – ға, тыныс алу органдарынан-33% – ға, туберкулезден көз жұматы науқастар саны17% – ға төмендегені байқалады.

Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша ағымдағы жылы "ауылдық денсаулық сақтауды жаңғырту" атты жаңа ұлттық жоба бекітілді, оның шеңберінде 2026 жылға дейін 655 алғашқы медициналық-санитарлық көмек нысандарын салу, реконструкциялау және жарақтандыру, 12 қолданыстағы аурухананы жаңғырту және 20 жаңа көпсалалы аудандық аурухана ашу жоспарлануда.

Сонымен қатар, 2023 жылы онкологиялық аурулармен күрес жөніндегі үш жылдық кешенді жоспарды іске асыру басталады.

 

Азаматтардың кірісін арттыру

Әлеуметтік саланы дамыту туралы айтатын болсақ, азаматтардың табысын арттыру мәселесін айналып өтуге болмайды. Бұл бағытта Үкімет арнайы қолдау шараларын жүзеге асыруда, сондай-ақ тағы бір жаңа бағдарлама әзірленді.

Мәселен, осы жылы 3 млн-нан астам адамның жалақысы, оның ішінде дәрігерлер табысы 30% – ға, мұғалімдер жалақысы 25% – ға, бюджет саласының басқа қызметкерлерінің айлығы 20% – ға, өндірістік персонал еңбекақысы 10-50% – ға өсті. Сонымен қатар, бағдарлама аясында 583 мың жаңа жұмыс орны құрылды, дегенмен бастапқыда 444 мың жұмыс орнын құру жоспарланған болатын, яғни мұнда өсім қосымша 31% -. құрады.

Сонымен қатар, биыл ғалымдардың жалақысы 2 есеге ұлғайып, ғылыми саланың жас мамандарын қолдау мен көтермелеуге 1000-нан астам грант бөлінді. Дарынды ғалымдарға (35 жасқа дейін қоса алғанда) жыл сайын 50 Мемлекеттік ғылыми стипендия беріледі, ал 2023 жылы студенттер стипендиясының көлемін ұлғайтуды жалғастыру жоспарлануда.

 

Қазақстан халқының жалпы санының шамамен 40% – ы  ауылдық жерлерде тұратыны ескеріле отырып, Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша алдағы бес жылда шағын несиелендіруге қолжетімділікті кеңейту есебінен ауыл тұрғындарының табысын ұлғайту жөніндегі жобаға 1 трлн теңге бөлінетін болады.

Жоба Жамбыл облысында сәтті сынақтан өткен. Енді 1 млн-нан астам ауыл тұрғынын қамту үшін оны еліміздің барлық өңірлеріне масштабтау жұмысы жүргізілетін болады. Нәтижесінде барлық жеке үй шаруашылықтарының жартысы ауыл шаруашылығы кооперациясына тартылады, сондай-ақ 350 мыңға жуық жаңа жұмыс орны пайда болады деп күтілуде. Келесі жылы бұл мақсаттарға 70 млрд теңге қарастырылған.

 

Мемлекеттің әлеуметтік жауапкершілігі және жұмыспен қамту

Жоғарыда даму бағдарламалары мен шаралары туралы айтылды, бірақ бұлардың сыртында да мемлекет өзінің барлық әлеуметтік міндеттемелерін толық көлемде орындауды жалғастыруда. Мәселен, бүгінгі таңда зейнеткерлер саны шамамен 2,2 млн адамды құрайды, ал мемлекеттік жәрдемақы алушылар үлесі – 1,8 млн адам. Биыл атаулы әлеуметтік көмек 140 мыңнан астам отбасына немесе 724 мыңнан астам адамға тағайындалды (оның ішінде 465,5 мың бала және 61 мың көпбалалы отбасы). Кепілдендірілген әлеуметтік пакет мектепке дейінгі және мектеп жасындағы 378 мыңнан астам балаға берілді. Келесі жылы 4,4 млн адам 4,6 трлн теңгеге ұлғайтылған әлеуметтік төлем алады деп болжанып отыр.

Бұл бағытта "Отбасының цифрлық картасын" енгізу жұмыстары жүргізілуде, ол проактивті форматта белгіленген әлеуметтік мемлекеттік кепілдіктер беру арқылы қазақстандық отбасылардың әлеуметтік тәуекелдерінің алдын алу жүйесінің негізіне айналады. Оны пилоттық іске асыру шеңберінде 2022 жылдың 1 қыркүйегінен бастап 26 мың азаматқа әлеуметтік төлемдер тағайындалды.

 

Сонымен қатар, ҚР Президентінің тапсырмасы бойынша, елде бала күтімі бойынша берілетін ақылы декреттік демалыс мерзімі бір жарым жылға дейін ұзартылады. Бүгінгі таңда төлем мөлшері соңғы екі жылдағы орташа айлық табыстың 40%-на тең. Екі және одан да көп бала туған кезде төлем әрбір балаға жеке тағайындалады. Бала туғаннан кейін республика азаматтарына автоматты режимде бір жолғы жәрдемақы да түседі: бірінші, екінші және үшінші балаға 38 АЕК (110 мың теңгеден астам) және төртіншіге 63 АЕК (150 мың теңгеден астам) беріледі.

Сондай-ақ Мемлекет азаматтарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесу шараларын тұрақты негізде іске асырады және жетілдіреді. Биыл осы жұмыс шеңберінде 900 мыңнан астам адам жұмысқа орналастырылды, оның ішінде жастар арасынан 250 мың адам жұмыспен қамтылған. 2023 жылы шамамен 1 млн адамды жұмысқа орналастыру жоспарлануда.

 

***

Сыртқы экономикалық күйзелістерге, ішкі дағдарыстарға және өткен жылдың басқа да қиындықтарына қарамастан, Үкімет әлеуметтік саланы жоспарлы түрде дамытуды жалғастыруда. Иә, қайта құру, азаматтық инфрақұрылымды жақсарту және жаңа нысандарды енгізу жылдамдығы одан да жоғары болуы мүмкін, бірақ мемлекетке әсер ететін көптеген факторды, соның ішінде сыртқы факторларды ескеру қажет. Ең бастысы, қиын жылдары да азаматтардың өмір сүру сапасын арттыру бағытындағы үдемелі жұмыстар тоқтамайды.