2-жұп – Мамай мен Бағила (ЖАҢАРТЫЛДЫ)

Қадірменді оқырман! "Қостанай таңы" сайтындағы "Ел мерейі – Астана" атты облыстық жазба айтыстың екінші жұбы  – тарандық ақын Мамай Ізтілеуов пен арқалықтық айтыскер Бағила Балмашева арасындағы сөз сайысы өз мәресіне жетті. Ендеше, қос ақынның айтысын тағы бір мәрте бастан-аяқ қарап шығып, қай үздігіне қолдау көрсетіңіз. 

"Армысың,  асыл жұртым  егеменді, 
Елеңдетпей  қоймайды өнер елді. 
"Қостанай таңы" газетіне  мың  рахмет, 
Қолға алып жандандырған төл өнерді. 
"Астанаға жиырма жыл" деп алыпты, 
Қалаға  арнасын деп сөз-өлеңді. 
Есілден сұлу  шаһар  бой көтерді, 
Елбасы саясаты көреген-ді. 
Астанадай  жайқалған  Бағила мен ,
Жырға бөлеп көремін өрелі елді. 
Бағиламен айтысқан талайлардың 
Сөз шықпай тіл мен жағы шегеленді. 
Солардың  бірі болып қалмас  па екем? – 
Пешенеме жазғанды  көрем енді.

Қолдау жасап  көрейік бастамаға,
Шын  ақын  айтар  сөзден жасқана ма? 
Сарыарқаның төрінен орын алған 
Жырларымды арнаймын бас қалаға. 
Көрікі сұлу қыздай көрінгенмен,
Мінезін ұқсатамын жас балаға. 
Қанша теңеу айтсам да сөз жетпейді 
Əлемде орны бөлек Астанаға.

Орыны Бағиланың бөлек екен, 
Біздерді табыстырған  өлең екен.
Құдашасы бар ауылға құда бала 
Жасырын түнемелік  келеді  екен. 
Құдашасын қыдыртып айлы  түнде, 
Əн салып, өлең оқып береді екен. 
Махаббатқа мас болған құдашасы
Тамағынан иіскетуге көнеді екен.
Екеуіне куəгер болайық деп, 
Жұлдыздар  ұялғаннан сөнеді  екен.
Сен де маған құдаша емессің  бе,
"Ия"  десең,  мен саған төне кетем. 
Қырықтан асып кеткен құдаша қыз, 
Білмеймін, ыңғайыма көне ме екен?

Ал енді жыр түймесін ағытайық, 
Ешкімнің  кетпес  одан бағы  тайып. 
Қайдағыны қапыда тауып айтып, 
Халыққа нағыз айтыс танытайық. 
Құда бала құдаша қыз болғандықтан, 
Бір-бірімізді қалжыңмен қағытайық.
Интернетпен  жазбаша айтыс жасап, 
Суырыпсалма айтысын дамытайық".

Бағила:

"Сәлемді қабыл қылдым, ақын Мамай, 
Сөз сөйлер ақын емен мақұлдамай. 
Сыйға сый ғып сүбелі ой арнасын, 
Таңдайым бостан-босқа тақылдамай. 
Тіл мен жаққа тек Алла қуат берсін! 
Алдын ала жамандық шақырмағай. 
Өрелі ақынсың ғой, Мамай ақын, 
Салыңды ерте суға батырмағай. 
"Құдаша" деп қутыңдап, ескертемін, 
Басымды және менің қатырмағай. 

Мамайым, бос сөйлесең аһ ұрарсың, 
Көмекке жан жарыңды шақырарсың. 
Елуді еңсеретін құдашаңмен 
Қалжыңдарда, қарағым, бақыларсың. 
"Астанадай жайқалған Бағила" деп, 
Бағамды, ақын Мамай, асырасың. 
Қазаққа Астанадай бақ сыйлармын, 
Тәңірім тілегімді мақұл алсын! 
Ақын ба жырдан шашу шашпағасын, 
Шымылдығын жүректің ашпағасын. 
Несіне бұл Бағила ақын боп жүр, 
Жырға қоса алмаса Астанасын?!
Астанам, ару қалам, ардақтымсың, 
Егеменді ел үшін бас қаласың. 
Халқыма рух берген нұр Астанам, 
Думандап, дүрілдесін аспан астын. 
Сан ұлтқа сая болған гүл Астанам, 
Шырқалар ұрпағыңа асқақ әнсің. 
Ырыс пен ынтымақтың ұясысың, 
Қуантар қариясын, жас баласын. 
Ай қабақ, жайма шуақ ақ жүзіңді 
Ешбір дұшпан қастықпен ластамасын. 
Сарыарқаның төсіне сән кіргізген 
Асқақтай бер, Алаштың Астанасы! 

Өтейдің өткір сөйлер ұлы едіңіңіз, 
Бармайтын жамандыққа жүрегіңіз. 
Мен ақын боп таныла бастағанда, 
Шыбықты ат қып мініп жүр едіңіз. 
Жаңагүлдей жарыңмен жанұя боп, 
Бүгінде ұяңыздан түледіңіз. 
Ақын болдың еліме бағасы артқан, 
Айтыс десе кіретін іреңіңіз. 
Илегенім – пұшпағы бір терінің, 
Сондықтан жоқ қой жаман тілегіміз. 
Құдаша деп құр босқа қутыңдамай, 
Жаныма жақұт жырдан гүл егіңіз. 

Алатын әлі еліңнен бағаң бардай, 
Ақынбыз келешекке алаңдардай. 
Орнын білер Ожанның бір қызы едім, 
Жөнім жоқ сөге сөйлеп, жамандардай, 
Келешек үшін біздер тілекшіміз, 
Осыны сөз қылуға шамаң бардай. 
Тақырып тастайыншы ортамызға, 
Айта отыр, Мамай бала, қоғам қандай?"

Мамай:

"Қабыл алдым, – дейсің бе, – ақын Мамай"? 
Бағила, қыз едің  ғой  ақылға бай. 
Өзімді  ақынмын деп санамаймын, 
Ел жұртым өнерімді мақұлдамай, 
Шабытым да біртүрлі келмейді екен, 
Көрерменнен  шапалақ  шатырламай. 
Екеуміз де  сыйласып айтысармыз, 
Ұрысқақ  əйелдердей  шапылдамай, 

Бұл Мамай əзіл сөзге абай-тұғын,
Бағиланы досына  балайтұғын. 
Ақындардың үлкені біз болған соң, 
Көңілім сені үнемі қалайтұғын. 
Құдашам екендігің жалған емес, 
Айып па барша жұртқа соны айтуым. 
Қазағымның қалжыңы бар емес пе,
Бес жасқа "беу, құрдас" деп қарайтұғын. 

Есті адам ұрпағына алаңдады, 
Шабан ат аламанда шабандады. 
Көзі ашық, көкірегі ояу Бағила ақын 
Өз ойымды сұрады қоғамдағы. 
Сұрағанын айтайын қарсыластың,
Демеңдер "Мамай бəрін жамандады". 
Ақын жігіт осылай айтып ед деп, 
Дұрысталып кетсе ғой содан бəрі. 

Қоғамнан не көрмеді қасқа басым, 
Аға тілді білмесең, аш қаласың 
Қадыр айтқан "ана тілің арың" болмай, 
Елінде ала алмай жүр нақ бағасын. 
Латынға көшем деген үкіметтің 
Өзгелер қолдамайды бастамасын. 
Жер сатуға қол қойып, қолдау берген 
Депутаттың көрдік қой масқарасын.
Қазақ тілін білмейтін қазақ көрсең, 
Аһ ұрып, өз-өзіңнен боқтанасың. 
Экономика алға жылжып келеді деп,
Қысылып жұрт алдында ақталасың.
Əйтеуір айтатының сол болған соң 
Алға кеткен көшіміз тоқтамасын. 

Биігіне шықпай тұр тіл беделі, 
Одан гөрі аға тіл ілгері еді. 
Əсіресе солтүстік аймақтарда 
Шоғырланған мəселе күрделі еді. 
Ей, ана тіл, əзірше тəубе дей тұр, 
Саған да асқақтайтын күн келеді. 
Осымен тоқтатайын қоғам жайлы, 
Əйтпесе бүлдірермін бірдеңені. 

Сөз айтпан төбемізден жай ұрғандай, 
Мастанып сөйлемеспіз тойынғандай. 
Сүбелі сөз айтуға тырысайық, 
Ел отыр ақ-қарасын айырғандай. 
Бағилаға төтеден сұрақ қойсам, 
Бірден жырлап кетеді шайырлардай. 
Медицина жайында айтып көрші, 
Қыз едің өзің нардай, сөзің балдай.

Бағила:
Тіл мен жер – бәріміздің тілегіміз, 
Ауырар оны ойласақ жүрегіміз. 
Тілдің айтып жағдайын Мамай ақын, 
Орнықты ой білдіріп, жүдедіңіз. 
Ол рас, тәуелсіз ел болсақ-дағы, 
Тіл дамып кірмей-ақ тұр іреңіміз. 
Артығы жоқ келешек жастар үшін –
Айтудан шаршамайық үнемі біз. 

Бағила қалай ойын білдірмейді? 
Көңілім тілді ойласам кірбіңдейді. 
Намысы жоқ найсаптар алға түсіп, 
Әйтеуір орысшалап міңгірлейді. 
Бастықсымақ кейбіреу тілі түгел, 
Салты мен дәстүрінен дым білмейді. 
Кемсітіп ана тілде сөйлегенді ,
Орысша ақыл айтып шүлдірлейді. 

Мамайым, орынды ғой сұрағыңыз 
Айтар ой, ағынды жыр бұлағымыз. 
Медицина жөнінде ақпаратты 
Естиді көк жәшіктен құлағымыз. 
Кемшілік болады ғой хан қызында, 
Жарамас бірақ жалпы сынауымыз. 
Жақсының жақсылығын айта алмасақ, 
Мына біз Алла алдында күнәліміз. 
Осы жолдан таймаса Медицина, 
Аспанға атылады тымағымыз. 

Айтайын бұл ойымды жалғастырып, 
Әшекейлеп, сөзімді алмас қылып. 
Дәрігерлер алдыға ұмтылуда, 
Шет елмен шекараны жалғастырып. 
Бүйрек-сирақ айырбастау ештеңе емес, 
Қолдан келмес іс деп бұл салмас бүлік. 
Сәті түссе, Алладан әуелгісі, 
Жүректі де береді алмастырып. 

Әлі де гүлденеді ертең елім, 
Келмейді жетістігін келте дегім. 
Келешек – жастардікі, соны білем, 
Білем және қазақтың тер төгерін, 
Жақсылығын айтамын ырым қылып, 
Болсын деп осыдан да көркем елім. 
Кешіріммен қараймын кемшілікке, 
Жақсысын жырларыммен көмкеремін. 

Мамайым Бағилаға "нардай" деген, 
Айтатын және сөзін балдай деген. 
Ақырын қағытатын құдашалап, 
Тіл менен сөзге шебер таңдай деген. 
Тік мінезім негізі болғанымен, 
Несіне Мамайымды жаудай көрем? 
Балық ұстап үйренген Ожан қызбын, 
Қағытпаңды қырыннан аулай берем. 
Шабысыңнан танбағын, құда бала, 
Кезек беріп сонан соң жалғай берем. 

Сөзіне тоқтар жанмын саналының, 
Өзгенің аттамайтын ала жібін. 
Айтысып, Мамай ақын, жол қылдық –ау, 
Тобыл мен Арқалықтың аралығын. 
Ол анық, үлкеніміз ақындардың 
Өнерден тауып жүрген жан азығын. 
Мәдени қызметкерсің Тараныңда, 
Айта отыр мәдениеттің жаңалығын.